Gleba stanowi bardzo ważny składnik środowiska przyrodniczego powstały w wyniku działania naturalnego procesu glebotwórczego, na który składają się:
oddziaływania klimatu, skały macierzystej, położenia w rzeźbie terenu i przede wszystkim organizmów roślinnych i zwierzęcych.
Gleby, obok procesu tworzenia podlegają również procesom degradacji.
Wyróżnia się procesy degradacji fizycznej, chemicznej i biologicznej gleb.
Degradacja fizyczna polega na stracie określonej masy gleby w wyniku procesów emisji wodnej i wietrznej oraz pogorszeniu właściwości powietrzno- wodnych gleby.
Degradacja chemiczna polega na stratach składników pokarmowych roślin, nagromadzeniu się substancji szkodliwych oraz na zakwaszeniu i zasoleniu gleby.
Procesy te prowadzą do zmniejszenia się żyzności gleby, czyli jej zdolności uzyskiwania odpowiednich tak ilościowo jak i jakościowo plonów.
W warunkach klimatyczno- glebowych Polski szczególnie szkodliwy i groźny jest proces zakwaszenia gleby, natomiast proces zasolenia nie odgrywa znacznej roli.
Degradacja biologiczna obejmuje procesy zmniejszania się zawartości substancji organicznej oraz niekorzystne zmiany w składzie mikroflory i mikrofauny gleby.
Gleba posiada naturalne zasoby składników i związków stanowiących źródło zachodzących
w niej procesów życiowych. W miarę pobierania składników pokarmowych przez rośliny zachodzi konieczność ich uzupełniania poprzez dostarczenie do gleby tych składników, które pobierane są w największych ilościach, tzw. makroelementów – azotu, fosforu, potasu, magnezu i wapnia oraz z grupy pierwiastków pobieranych co prawda w bardzo małych ilościach niemniej również niezbędnych do wzrostu i rozwoju roślin, tzw. mikroelementów głównie: boru, miedzi, manganu, cynku oraz żelaza.
Znajomość zawartości w glebach składników ( pierwiastków ) przyswajalnych jak i metali ciężkich oraz znajomość zakwaszenia gleb stała się za tym podstawowym wymogiem
i koniecznym warunkiem utrzymania równowagi ekologicznej, prawidłowej rejonizacji produkcji roślinnej i zwierzęcej, produkcji „bezpiecznej” dla zdrowia i życia człowieka, utrzymania środowiska glebowego w takim stanie by mogło zabezpieczać potrzeby nie tylko współczesnego człowieka lecz służyć również następnym pokoleniom.
Badania pozwalające na określenie właściwości fizyko-chemicznych gleb, stanu zakwaszenia, zawartości przyswajalnych makro i mikroelementów, a w ostatnich latach zawartości metali ciężkich w glebie wykonywane są na terenie województwa lubuskiego przez Stacje Chemiczno-Rolniczą Oddział w Gorzowie Wlkp.
Oprócz badań wymienionych powyżej wykonywane są również badania właściwości fizyko-chemicznych gleb, pozwalające na prawidłową wycenę uzyskanych wyników, w zależności od gatunku gleby, jej ciężkości, zawartości części organicznych.
Wyniki badań odczynu i przyswajalnych makro ( fosfor, potas, magnez ) i mikroelementów
( bor, miedź, mangan, cynk i żelazo ) są bezpośrednio przekazywane użytkownikom gospodarstw rolnych, dając podstawę do ustalenia prawidłowych dawek nawozowych.
Tego rodzaju badania wykonywane są cyklicznie od wielu dziesiątków lat; odczyn i zawartość makroelementów winny być badane co 4 lata, zawartość mikroelementów po wykonaniu badań rozpoznawczych, w przypadkach podejrzeń o wystąpienie ich niedoborów na użytkach rolnych.
Badania zawartości metali ciężkich w glebach na terenie województwa lubuskiego wykonano w latach 1992 – 1997 na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.
Celem było rozpoznanie i ocena stanu zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi i siarką.
Wykonywane są również badania zlecane bezpośrednio przez użytkowników i dotyczących wybranych pól na których zachodzi obawa zanieczyszczeń metalami ciężkimi; wyniki są podstawą określenia stopnia zanieczyszczenia i trybu postępowania w wypadku jego stwierdzenia.
Od 1997 r. Stacje Chemiczno-Rolnicze podjęły ciągłe badania monitoringowe zawartości azotu mineralnego w glebach ornych Polski.
Ostatnie, z różnych przyczyn niekorzystne dla rolnictwa lata, spowodowały dodatkowe obniżenie produkcyjności gleb. Zmniejszeniu ulega ilość stosowanych nawozów i wapna nawozowego, popełniane są błędy w ich stosowaniu, powoduje to zmniejszanie urodzajności gleb. W połączeniu z dopływem do środowiska, z działalności poza rolniczej, związków
i składników chemicznych może się zwiększać zagrożenie zarówno dla środowiska jak i bezpośrednio dla produkcji żywności.
Prezentowana w przedstawionym opracowaniu ocena stanu zakwaszenia i zawartości przyswajalnych makro i mikroelementów gleb użytkowanych rolniczo na terenie województwa lubuskiego daje odpowiedź na pytanie jak wygląda zasobność w przyswajalne składniki pokarmowe i jaki jest stan ekologiczny gleb województwa lubuskiego.
Do przedstawienia stanu zasobności oparto się wyłącznie na wynikach badań wykonanych
w Stacji Chemiczno-Rolniczej Oddział Gorzów Wlkp.
Badanie odczynu i zasobności z lat 1998 – 2001 prezentowane w opracowaniu wykonano na 65 266 próbkach glebowych.
Tak znaczna reprezentacja wyników badań gleb pozwala na dokonanie podsumowań
i wyciągnięcie wniosków dotyczących podjęcia działań zapobiegających nieprawidłowościom
i chroniących środowisko.
Metodyka badań.
Próby gleb są analizowane w laboratorium Stacji Chemiczno-Rolniczej Oddział w Gorzowie Wlkp. wg obowiązującej metodyki.
Odczyn gleb ( pH ) oznacza się w 1 n KCl potencjometrycznie, zawartości przyswajalnych form fosforu i potasu wg Egnera – Riehma, zawartości magnezu wg Schachtschabela.
Przyswajalne mikroelementy: bor w wyciągu 1 n HCl kolorymetrycznie, natomiast miedź, cynk, żelazo, mangan technika AAS.
Próbki pobiera się z warstwy od 0 – 20 cm.
Na jedną uśrednioną próbkę składa się 15 – 20 pojedynczych, pobranych w punktach równomiernie rozmieszczonych na powierzchni badanego pola zgodnie z normą PN-R-04031.
Azot mineralny wg metodyki IUNG.
Odczyn (pH ) gleb użytkowych rolniczo i skutki zakwaszenia gleb.
Powodem zakwaszenia gleb są: procesy geologiczne i glebotwórcze zachodzące w glebie, ubytki wapnia i innych jonów zasadowych z gleby wskutek wymywania, pobieranie wapnia przez rośliny, działanie nawozów fizjologicznie kwaśnych, emisje kwasotwórczych zanieczyszczeń powietrza SO2, , NOx NH4 oraz niektóre procesy naturalne zachodzące w glebie.
Wyniki badań gleb przeprowadzone w latach 1998 – 2001 w odniesieniu do całego województwa lubuskiego są następujące:
gleby bardzo kwaśne – 18 %
gleby kwaśne – 35 %
gleby lekko kwaśne – 33 %
gleby obojętne – 11 %
gleby zasadowe – 3 %
Wskaźnik bonitacji negatywnej odczynu wynosi 69,5 %.
Skutkiem zakwaszenia gleb utrudnione jest pobieranie przez rośliny podstawowych składników pokarmowych.
Bardziej uaktywniają się toksyczne związki glinu, manganu i żelaza a także pobieranie metali ciężkich: ołowiu i kadmu. Prowadzi to do zmniejszenia plonów roślin uprawnych i pogorszenia jakości uzyskanych produktów nawet przy prawidłowym nawożeniu mineralnym innymi składnikami.
Znaczny wpływ na zakwaszenie gleb ma działalność człowieka i to zarówno poprzez regulowanie odczynu na drodze wapnowania gleb jak i poprzez wywoływanie przyczyn powodujących zwiększenie kwasowości.
Potrzeby wapnowania.
Podstawowym wskaźnikiem do określenia potrzeb wapnowania stanowi odczyn, natomiast drugim kryterium jest skład granulometryczny gleby, określany jako kategoria agronomiczna
– grupa gleby.
W polskim systemie agrochemicznej oceny gleb wyróżnia się 5 przedziałów potrzeb wapnowania.
Przedziały potrzeb wapnowania
| Kategoria agronomiczna | Zakresy pH dla przedziałów potrzeb wapnowania | ||||
| gleby | konieczne | potrzebne | wskazane | ograniczone | zbędne |
| bardzo lekkie lekkie średnie ciężkie użytki zielone | do 4,0 do 4,5 do 5,0 do 5,5 do 5,0 | 4,1-4,5 4,6-5,0 5,1-5,5 5,6-6,0 5,1-5,5 | 4,6-5,0 5,105,5 5,6-6,0 6,1-6,5 5,6-6,0 | 5,1-5,5 5,6-6,0 6,1-6,5 6,6-7,0 — | od 5,6 od 6,1 od 6,6 od 7,1 — |
Potrzeby wapnowania są stosunkowo duże w całym województwie.
W przedziale wapnowania określane jako „ wapnowanie konieczne „ znajduje się 23 % gleb,
„ wapnowanie potrzebne” – 17 %, „wapnowanie wskazane” – 18%. Pozostałe 42 % dotyczy gleb dla których potrzeby wapnowania określono jako „ograniczone ”(16%) lub „zbędne” (26% ).
Wielkość zalecanych dawek nawozów wapniowych zależy od odczynu gleby i składu granulometrycznego.
Całkowite zapotrzebowanie na nawozy wapniowe wynosi w skali kraju około 30 milionów ton CaO, a w przeliczeniu na 1 ha gruntów ornych około 2 tony CaO/ ha ( Fotyma).
Ujmując rzecz teoretycznie jednorazowe zastosowanie tej ilości wapna pozwoliłoby na uregulowanie odczynu gleb w Polsce i wyeliminowało odczyn jako czynnik ograniczający produktywność gleb w naszym kraju. Ponowne zakwaszenie gleb wynikałoby wówczas z przyczyn antropogenicznych ( Filipek ).
Ze względów organizacyjnych i finansowych program odkwaszenia gleb musi być oczywiście rozłożony na szereg lat. Rzeczywiste zużycie nawozów wapniowych w ostatnim dziesięcioleciu nie przekraczało 2,5 miliona ton CaO / rocznie ( Boguszewska ).
Oznacza to, że czasokres realizacji potrzeb wapnowania gleb w Polsce wynosi ok. 15 lat.
( W tym okresie procesy odkwaszania gleb w wyniku wapnowania i ich ponownego zakwaszania wynikającego z przyczyn antropogenicznych będą się w praktyce równoważyły
i w perspektywie 2015 roku udział gleb w województwie lubuskim w przedziałach odczynu będzie najprawdopodobniej analogiczny do przedstawionych wyników badań z lat
1998 – 2001).
Monitoring zawartości azotu mineralnego w glebach.
W wielu krajach rozwiniętego rolnictwa prowadzi się regularne badania minitoringowe zawartości azotu mineralnego w glebach.
Badania te prowadzone są zarówno w aspekcie rolniczym jak i ochrony środowiska.
Próby gleby pobierane są w wytypowanych punktach w okresie wiosny i jesieni a następnie analizowane na zawartość amonowej i azotanowej formy azotu. Wyniki podawane są
w kg N/ha w warstwie 0 – 90 cm.
W 1997 roku Stacje Chemiczno-Rolnicze podjęły ciągłe badania monitoringowe zawartości azotu mineralnego w glebach ornych Polski.
Na terenie województwa lubuskiego wytypowano 202 stałe punkty.
Każdy punkt został szczegółowo scharakteryzowany pod względem warunków glebowych
i klimatycznych oraz agrotechnicznych. Corocznie obliczane są dane dotyczące pogody
i stosowanej agrotechniki.
Próbki pobierane są w dwóch terminach wiosennym i jesiennym. Termin wiosenny służy przede wszystkim do określenia potrzeb nawozowych roślin, zwłaszcza w stosunku do pierwszej dawki nawozu, a jesienny do oceny środowiskowych skutków nawożenia azotem.
Po czteroletnim okresie monitoringu można stwierdzić, że w 9 powiatach zawartość azotu mineralnego w warstwie gleby 0 – 90 cm znajduje się w przedziale 90 – 100 kg N/ ha
( Fotyma 2002 ) a w powiecie gorzowskim i nowosolskim w przedziale 100 – 120 kg N/ ha.
Z ogólnej ilości azotu mineralnego znajdowanej w całym badanym profilu gleby, przeważająca ilość ( ponad 40 % ) występuje w warstwie ornej 0-30 cm.
Zawartość azotu w tej warstwie jest jednocześnie najbardziej zmienna. Mniejszą zmienność
wykazuje zawartość azotu w głębszych warstwach gleby, a w szczególności w warstwie
60-90 cm.
Test gleby N- mineralnego został opracowany przede wszystkim dla celów określenia potrzeb nawozowych roślin.
Dopiero w ostatnich latach zaczęto zwracać uwagę na zawartość azotu mineralnego w glebie po zbiorach roślin ( czyli pobieranie próbek gleb w okresie jesieni ).
Stwierdzono, że zawartość azotu mineralnego w glebie w okresie jesieni jest często wyższy niż w okresie wiosny. Świadczy to o przewadze procesów nagromadzenia azotu w glebie nad procesami pobierania przez rośliny. Ubytek azotu w okresie zimowym wynika natomiast ze strat głównie poprzez wymywanie z gleby.
W celu ograniczenia strat azotu mineralnego poza system gleba-roślina proponuje się przestrzeganie zasad dobrej praktyki rolniczej w trakcie stosowania nawozów organicznych
i mineralnych a także Ustawy „ O nawozach i nawożeniu” ( Dz. U z 2000 r. Nr 89) .
Zawartość przyswajalnego fosforu, potasu i magnezu.
Oprócz znajomości odczynu gleb konieczna jest znajomość zasobności gleb i cykliczne oznaczenie w niej zawartości przede wszystkim przyswajalnego fosforu, potasu i magnezu dla określenia wysokości dawek nawozów, gwarantujących prawidłowy wzrost roślin uprawnych jak i utrzymanie na odpowiednim poziomie zasobów gleby z uniknięciem ryzyka zasolenia.
Ocena zasobności gleb przedstawiona jest w 5 kategoriach: bardzo niska, niska, średnia, wysoka, bardzo wysoka, w zależności od stwierdzonej w glebie ilości badanych składników.
Ogólna zawartość fosforu w glebie wynosi od 0,02 – 0,3 % P2O5 a przy tym tylko część składnika jest dla roślin dostępna.
Gleby próchnicze zawierają więcej fosforu niż mineralne.
Fosfor jest przez rośliny najlepiej przyswajany w formie rozpuszczalnej w wodzie przy pH gleby 6 – 7. W silnie kwaśnych glebach wiązany jest w trudno rozpuszczalne hydroksyfosforany glinu, żelaza, manganu. Natomiast w glebach zasadowych powstaje trudnorozpuszczalny fosforan wapnia.
Gleby województwa lubuskiego ogólnie uznać można za zasobne w przyswajalny fosfor, ponieważ bardzo niską zawartość wykazało zaledwie 3,5 % przebadanej powierzchni, a niską stwierdzono w 22,8 %. Natomiast średnią zawartość 38,1 % wysoką 24,5 % a bardzo wysoką 11,1 %.
Zawartość potasu ogółem w glebach Polski wynosi od 0,01 % do 2 % K2O i jest tym niższe, im gleba jest lżejsza.
Małe ilości potasu zawierają też gleby organiczne.
Natomiast w glebach ciężkich zawartość potasu jest często duża, to występuje on w formach nieprzyswajalnych dla roślin, ponieważ wietrzenie minerałów mogące spowodować jego uwolnienie jest procesem powolnym.
Przyswajalny potas występuje w roztworze glebowym oraz w formie wymiennej w kompleksie sorpcyjnym.
Przyswajalne formy potasu mogą ulęgać stratom.
W glebach organicznych i lekkich glebach mineralnych pierwiastek ten jest łatwo wymywany
i dlatego tez nawożenie potasem powinno być stosowane systematycznie.
Zbyt wysokie jednorazowe dawki potasu powodują duże jego straty i mogą wpłynąć ujemnie na właściwości fizyczne gleb, głównie niszcząc jej strukturę, oraz mogą powodować antagonizmy jonowe.
Potas występujący w nadmiarze, jako antagonista utrudnia pobieranie innych kationów ( wapń, magnez ) i w konsekwencji obniża jakość plonów.
Zawartość potasu w glebie oznaczono w postaci tlenku potasu.
Udział o zawartości bardzo niskiej i niskiej stwierdzono w 57,5 % przebadanego areału, średniej 27,6 % natomiast wysokiej i bardzo wysokiej 14,9 %.
Dlatego konieczne jest coroczne, zgodnie z potrzebami nawozowymi stosowanie nawożenia potasem, tym bardziej że dobre zapotrzebowanie roślin w potas zwiększa ich reakcję na nawożenie azotem, a jednocześnie dobre zaopatrzenie roślin w azot zwiększa efektywność nawożenia potasem.
Przyswajalność magnezu, podobnie jak potasu, zależy w decydującej mierze od procesów absorpcji i desorpcji.
Magnez pobrany jest jednak w 3 – 5 krotnie mniejszych ilościach niż potas. Ponadto magnez przemieszcza się w kierunku korzenia na zasadzie przepływu z wodą i nie ulega w glebie silnemu wiązaniu do form nieprzyswajalnych. W związku z tym ograniczone przyswajalności magnezu przez rośliny, może mieć miejsce głównie w glebach wytworzonych z piasku.
W pozostałych glebach na przyswajalność magnezu na rośliny wpływa ich odczyn, a ściślej zawartość wymiennego glinu.
Wapnowanie gleby, doprowadzające jej odczyn do wartości pH 5 – 5,5, przy którym znika glin aktywny, zwiększa przyswajalność magnezu przez rośliny.
Zawartość przyswajalnego dla roślin magnezu w glebach województwa lubuskiego można określić jako niską.
Stwierdzono, że obszar 35 % użytków rolnych charakteryzuje się bardzo niską i niską zawartością w magnez, przy równoczesnej 33 % zawartości średniej.
Mając na względzie obserwowane nawet w skali kraju systematyczne zwiększanie się udziału gleb zasobnych w magnez, oraz rolę jaką odgrywa ten pierwiastek w łańcuchu żywieniowym, należy zwrócić uwagę również na nawożenie magnezem jako najbardziej deficytowym składnikiem w obecnym systemie nawożenia.
W województwie lubuskim wskaźnik bonitacji negatywnej wynosi 51, 5 % czyli połowa badanych użytków rolnych wymaga nawożenia tym składnikiem. Mniejsza zawartość magnezu w glebie , a w konsekwencji i w roślinach, to także deficyt magnezu w organizmie człowieka.
Jest on przyczyną wielu chorób cywilizacyjnych. Należy pamiętać, że podstawowym źródłem magnezu dla roślin, zwierząt i ludzi jest gleba. Dlatego też nawożenie magnezem winno być w centrum uwagi w kręgach specjalistów.
Problem nawożenia magnezem wiąże się ściśle z wapnowaniem gleb, co wynika z faktu, iż gleby zakwaszone są zazwyczaj ubogie w magnez, a łatwo dostępną formą magnezu w naszym kraju jest wapno magnezowe.
Od szeregu lat zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi udzielane są dotacje do nawozów wapniowych i wapniowo – magnezowych sprzedawanych producentom rolnym, w ilościach nie przekraczających dawki czystego składnika CaO i MgO w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych i gruntów pod stawami w danym gospodarstwie, na podstawie aktualnych badań zakwaszenia gleb wykonanych przez Stację Chemiczno-Rolniczą.
Zawartość przyswajalnych mikroelementów i żelaza
Zawartość boru w glebach Polski jest bardzo niska.
W województwie lubuskim 92 % gleb jest uboga w bor.
Wskaźnik bonitacji negatywnej zawartości przyswajalnych form boru w glebach w latach
1998 – 2001 wynosił ł 95 % gleb ogółem wymagających nawożenia.
Zawartość manganu ogółem w glebach jest wyższa niż innych mikroelementów i wynosi
od 20 – 5000 mg w 1 kg gleby. Brak jest korelacji pomiędzy składem mechanicznym gleby
a zawartością manganu. Stąd też duże ilości manganu mogą znajdować się tak w glebach lekkich jak i ciężkich oraz organicznych.
W omawianym okresie ( 1998 – 2001 ) w glebach województwa lubuskiego stwierdzono 90 % wyników o zawartości niskiej i 7 % wyników o zawartości średniej.
Zawartość miedzi ogółem w glebach wynosi od 1 do 100 mg na 1 kg gleby.
Najuboższe w miedź są gleby lekkie i im gleba cięższa, tym z reguły zasobniejsze w ten mikroelement. Gleby organiczne i torfowe, aczkolwiek mogą zawierać dużo miedzi ogółem, ubogie są w jej formy przyswajalne.
Zubożenie gleb w Polsce w miedź, pomimo że jest to mikroelement mało ruchliwy, przebiega szybko. W wielu rejonach kraju w tym też województwo lubuskie występują niedobory miedzi, ograniczające coraz bardziej plonowanie roślin w tym głównie zbóż.
Średnia wyników przeprowadzonych badań określają gleby województwa w 44 %
w zasobność niską i 52 % w zasobność średnią.
Zawartość cynku ogółem w glebach wynosi od 10 do ponad 200 mg w 1 kg gleby.
Znaczna część tego pierwiastka występuje w warstwie ornej. Cynk podobnie jak miedź jest pierwiastkiem mało ruchliwym w glebie. Nie stwierdza się zależności pomiędzy składem mechanicznym gleby a zawartością w niej cynku.
Proces zubożenia gleb z cynku przebiega powoli.
W glebach województwa stwierdza się 46 % wyników wykazujących na zawartość średnią,
50 % wyników zaliczono do zasobności wysokiej.
Żelazko występuje w glebach w dużych ilościach, w różnych związkach nieorganicznych i organicznych. Uwalniane związki żelaza zwiększają zwięzłość gleby.
W glebach województwa lubuskiego stwierdzono 28 % gleb o zawartości niskiej , 62 %
o zawartości średniej a 10% o zawartości wysokiej.
Zawarte i przeanalizowane w opracowaniu badania gleb województwa lubuskiego dają podstawę do wyciągnięcia wniosków i określenie działań których rezultatem winna być poprawa stanu gleb i eliminacja występowania złej żywności zagrażające bytowi ludzi i zwierząt.
Jednym z podstawowych problemów rolnych odnoszących się do wszystkich gleb województwa jest problem zakwaszenia gleb i bez stałego, systematycznego i opartego na wynikach regularnie wykonywanych badań, nawożenia gleb nie może być mowy o poprawie stanu gleby.
Badania chemiczno-rolnicze wykazały, że 53 % gleb w województwie charakteryzuje się odczynem bardzo kwaśnym i kwaśnym.
Wyjałowienie gleby ze składników pokarmowych powoduje degradację gleb nie tylko z powodu niskiej zawartości tych składników, ale również przez naruszenie równowagi jonowej między składnikami mineralnymi.
Niedobór składników pokarmowych w glebie może być uzupełniony przez nawożenie z uwzględnieniem ilości składników jaka może być pobrana z gleby bez szkody dla jej żyzności.
Dawki nawozów azotowych powinny także odpowiadać potrzebom pokarmowym roślin z uwzględnieniem ilości azotu działającego znajdującego się w glebie wczesną wiosną.
Badanie te na zlecenie rolników wykonuje laboratorium Oddziału Stacji Chemiczno-Rolniczej w Gorzowie Wlkp.
Zawartość przyswajalnego potasu w glebach użytkowanych rolniczo
w województwie lubuskim
( w procentach powierzchni użytków rolnych )
| Zawartość potasu | ||||||
| Lp. | Powiat | bardzo niska | niska | średnia | wysoka | bardzo wysoka |
| % | % | % | % | % | ||
| 1. | gorzowski | 22,9 | 33,6 | 27,8 | 9,4 | 6,3 |
| 2. | krośnieński | 26,6 | 39,0 | 21,2 | 8,0 | 5,4 |
| 3. | międzyrzecki | 20,7 | 39,0 | 25,9 | 8,5 | 5,9 |
| 4. | nowosolski | 26,9 | 42,0 | 22,5 | 5,6 | 3,0 |
| 5. | słubicki | 22,6 | 36,1 | 26,1 | 8,9 | 6,3 |
| 6. | strzelecko-drezdenecki | 4,3 | 26,7 | 40,3 | 16,9 | 11,8 |
| 7. | sulęciński | 18,8 | 42,4 | 29,1 | 6,6 | 3,1 |
| 8. | świebodziński | 5,9 | 30,0 | 41,4 | 16,0 | 6,7 |
| 9. | zielonogórski | 18,2 | 34,0 | 30,6 | 10,9 | 6,3 |
| 10. | żagański | 14,2 | 36,8 | 32,0 | 10,5 | 6,5 |
| 11. | żarski | 29,7 | 38,6 | 18,4 | 7,3 | 6,0 |
Zawartość przyswajalnego fosforu w glebach użytkowanych rolniczo
w województwie lubuskim
( w procentach powierzchni użytków rolnych )
| Zawartość fosforu | ||||||
| Lp. | Powiat | bardzo niska | niska | średnia | wysoka | bardzo wysoka |
| % | % | % | % | % | ||
| 1. | gorzowski | 2,7 | 14,9 | 34,1 | 32,6 | 15,7 |
| 2. | krośnieński | 6,4 | 27,7 | 40,1 | 18,0 | 7,2 |
| 3. | międzyrzecki | 1,3 | 14,3 | 35,0 | 32,4 | 17,0 |
| 4. | nowosolski | 4,4 | 22,2 | 37,4 | 24,5 | 11,5 |
| 5. | słubicki | 3,3 | 22,9 | 37,4 | 23,5 | 12,9 |
| 6. | strzelecko-drezdenecki | 0,6 | 20,6 | 45,0 | 25,3 | 8,5 |
| 7. | sulęciński | 2,0 | 22,0 | 41,0 | 25,0 | 10,0 |
| 8. | świebodziński | 0,6 | 11,7 | 34,4 | 35,1 | 18,2 |
| 9. | zielonogórski | 4,1 | 12,8 | 36,4 | 29,0 | 11,7 |
| 10. | żagański | 3,9 | 18,7 | 36,4 | 30,7 | 9,1 |
| 11. | żarski | 3,1 | 20,7 | 42,0 | 25,2 | 10,2 |
Zawartość przyswajalnego magnezu w glebach użytkowanych rolniczo
w województwie lubuskim
( w procentach powierzchni użytków rolnych )
| Zawartość magnezu | ||||||
| Lp. | Powiat | bardzo niska | niska | średnia | wysoka | bardzo wysoka |
| % | % | % | % | % | ||
| 1. | gorzowski | 10,4 | 20,8 | 41,0 | 16,9 | 10,9 |
| 2. | krośnieński | 11,6 | 17,6 | 25,6 | 19,0 | 26,2 |
| 3. | międzyrzecki | 25,1 | 26,0 | 30,2 | 10,9 | 7,8 |
| 4. | nowosolski | 9,2 | 21,5 | 36,3 | 25,5 | 12,5 |
| 5. | słubicki | 16,1 | 20,0 | 23,6 | 11,3 | 29,0 |
| 6. | strzelecko-drezdenecki | 17,4 | 30,4 | 36,6 | 11,7 | 3,9 |
| 7. | sulęciński | 23,4 | 25,7 | 29,7 | 14,9 | 6,3 |
| 8. | świebodziński | 10,3 | 20,6 | 39,0 | 22,2 | 7,9 |
| 9. | zielonogórski | 16,2 | 28,8 | 31,1 | 13,4 | 10,5 |
| 10. | żagański | 6,3 | 17,2 | 35,4 | 24,1 | 18,0 |
| 11. | żarski | 23,5 | 18,3 | 27,3 | 16,6 | 14,3 |
Wyniki badań z lat 1997- 2001 odczynu i zasobności w makroelementy gleb województwa lubuskiego
( w procentach powierzchni użytków rolnych )
| Odczyn gleb | Potrzeby wapnowania | ||||||||||
| Lp. | Powiat | bardzo kwaśny | kwaśny | lekko kwaśny | obojętny | zasado- wy | konieczne | potrzebne | wskazane | ograniczo-ne | zbędne |
| 1. | gorzowski | 16 | 39 | 34 | 9 | 2 | 19 | 17 | 20 | 19 | 25 |
| 2. | krośnieński | 21 | 37 | 33 | 8 | 1 | 23 | 17 | 20 | 18 | 22 |
| 3. | międzyrzecki | 20 | 27 | 24 | 20 | 9 | 22 | 15 | 13 | 12 | 38 |
| 4. | nowosolski | 20 | 37 | 32 | 8 | 3 | 22 | 21 | 21 | 15 | 21 |
| 5. | słubicki | 19 | 37 | 30 | 11 | 3 | 28 | 17 | 17 | 14 | 24 |
| 6. | strzelecko-drezdenecki | 21 | 40 | 25 | 12 | 2 | 24 | 22 | 19 | 14 | 21 |
| 7. | sulęciński | 20 | 41 | 29 | 8 | 2 | 24 | 20 | 21 | 16 | 19 |
| 8. | świebodziński | 9 | 30 | 45 | 12 | 4 | 10 | 12 | 18 | 22 | 38 |
| 9. | zielonogórski | 22 | 31 | 28 | 16 | 3 | 28 | 14 | 15 | 14 | 29 |
| 10. | żagański | 19 | 44 | 29 | 5 | 1 | 26 | 19 | 24 | 14 | 12 |
| 11. | żarski | 24 | 37 | 31 | 9 | 1 | 24 | 24 | 18 | 16 | 23 |
mgr inż. Barbara Kończak – Konarkowska